Trúc Lâm Thiền Viện

Institut Bouddhique Truc Lâm - Trúc Lâm Thiền viện
Colloque sur "Bouddhisme et culture" & Hội thảo về "Đạo Phật và văn hóa" 05/06/2016

Phật giáo và Y học Tây Tạng

Stéphane Grès
(bản dịch của Phan Cao Ánh)

1. Lời mở đầu

Lòng bàn tay Phật Dược Sư hướng ra ngoài tượng trưng cho sự che chở bởi ngài. Trên tay cầm myrobolan, trái cây được xem trong truyền thống Tây Tạng là hoàn hảo nhất trong các thảo dược. Tay trái Ngài cầm một bình bát có chứa ba chất cam lồ: một mật ngọt để chữa bệnh và cải tử hoàn sinh; một mật ngọt để chống lại lão hóa và một mật ngọt không bao giờ cạn kiệt, có thể soi sáng trí tuệ và gia tăng hiểu biết. Cũng như Y sĩ Yeshi Donden đã viết: "Từ Phật chỉ định những người đã tỉnh thức (boud-) ra khỏi giấc ngủ của vô minh (..) và trí huệ của họ đã hiểu biết được tất cả (dha-) những gì có thể biết được (..). Họ đã vượt qua mọi trở ngại cho sự Toàn Giác, và đã đạt được một nhận thức trực tiếp và trọn vẹn về chân lý tối hậu: đó là tất cả đều hiện hữu tương quan với nhau, và không có gì có một tự tánh độc lập".

2. Hệ thống học và triết lý Phật giáo

Căn bản của sự khổ đau của chúng sinh dựa lên một quan niệm sai lầm về thực tại. Do đó, mục đích của triết lý Phật giáo là nghiên cứu bằng nội quan, quán xét và ý thức về bản chất sâu xa của tâm thức, là sự chấp trước liên quan tới môi trường sống. Sự chấp trước đó gọi theo tiếng Tây tạng là;">Tèn Ching prèl Djoung", có nghĩa là "có căn là xuất hiện liên kết".

Nền tảng của tâm thức như một hiện tượng phản xạ theo triết lý Phật giáo là nguồn gốc khổ đau của chúng sinh.

Kinh nghiệm vẫn là nền tàng của tâm thức và có thể "thấy" được và thực nghiệm được (ví dụ thực hành "Samatha", chỉ) qua cơ thể con người gồm nhiều mức độ sống khác nhau.Tư tưởng Phật giáo Tây Tạng đặt ra khái niệm Tam Thân tuệ giác.

Mức độ thô sơ đặc biệt áp dụng cho các hiện tượng có thể quan sát và nhận thức được bằng giác quan bình thường.Thế giới thô sơ tuân theo các định luật "đơn giản". Đại khái: tất cả những gì có khởi đầu thì đều có kết thúc, những gì có kết thúc thì cũng có khởi đầu, và cái ở giữa thì tuân theo luật nhân quả theo 12 Nhân Duyên.

Thế giới vi tế liên quan đến sự hiện hữu, nó vượt qua khỏi thời gian và luật nhân quả (không diễn tả được). Đặc điểm của ý thức là nó hiện hữu một cách tương quan, tương tức, theo nghĩa người ta không thể tìm ra một nguyên do đầu tiên và cuối cùng của sự hiện hữu bản thể của nó (không có Big Bang cho hiện hữu)...

3. Y Học Tây Tạng và liệu trình giải pháp

Một trong những đặc điểm của y học Tây Tạng là cách tiếp cận cắm rễ sâu trong một hệ thống tư tưởng tập trung vào nguồn gốc của khổ đau, và tiến trình đưa đến sự chấm dứt của nó. Con đường dẫn tới dần dần phá bỏ vô minh, tức là nhận thấy cái ngã (ego) của mình chỉ là ảo tưởng và chỉ hiện hữu qua những mối quan hệ.

Trong khung cảnh tư tưởng đó, cơ thể cũng được xem như là kết quả của một tiến trình, trên cơ bản dựa lên 5 nguyên tố: Gió, Đất, Lửa, Nước, Không gian. Năm cái căn bản đó đi theo một thứ tự kết hợp đặc biệt. Tuy nhiên cần phải nói chính xác là các từ Đất, Nước, Lửa, Không gian dùng để chỉ định một sự vật bên ngoài (đặc biệt đối với đầu óc Tây phương) nhưng trong ý nghĩa Tây Tạng dường như chúng mô tả trước hết một loạt các tính chất của môi trường sống tự nhiên của con người. Chẳng hạn như về nguyên tố Đất, những tính chất kết hợp với nó là: nặng nề-vững vàng-thô sơ-êm dịu-mỡ màng-khô ráo. Nguyên tố Đất gồm đa phần là: thịt, mô, xương, cùng với các hệ thống giác quan và các bộ phận gây mối quan hệ với thế giới (khía cạnh hệ thống tạo nên cảm thọ qua xúc giác).Trên phương diện tổng quát, con người là kết quả của một sự tổ hợp các uẩn (Đất, nước, lửa, không gian), nhưng nó xuất phát từ một nguyên do, và một loạt điều kiện thuận lợi khiến nó nẩy sinh.

Những nguyên tố được tái kết hợp lại từng cặp tạo nên ba năng lượng: LONG (khí), XÍCH BA (hỏa) và BỒI CĂN (thổ). Mục đích của Y học Tây Tạng là gây thăng bằng ba năng lượng đó để làm sao cơ thể và tâm thần không bị ốm đau. Điều cần phải nhấn mạnh là Y học Tây Tạng trước hết chú trọng đến những nguyên nhân của khổ đau, dù là trên phương diện thể chất hay tâm lý, và mặc dầu nó là nội tại trong cuộc sống con người. Sự không-hiểu biết (vô minh, là yếu tố đầu tiên) đã có mặt ngay từ khi sanh ra dưới dạng hiện hữu này (các nhà tư tưởng Tây Tạng trình bầy nó như "một sự thẩm nhuần, bóng hình hay mùi của cơ thể"). Vô minh là nguồn gốc của ba độc tố phát huy ra như sự biểu lộ một triệu chứng của sự mất điều chỉnh năng lượng.

Trong "hệ thống" tư tưởng này, lý do phát bệnh rất phong phú và đa dạng. Nó là kết quả của một bối cảnh, một lô hoàn cảnh mà một trong những khía cạnh là cá nhân người bệnh và các quan hệ với cộng đồng của người đó. Những mối quan hệ "xã hội" được chỉ định như là “các định luật của vũ trụ”. Hình thức của bệnh tật trong sự diễn giải này tiến hóa tùy theo sự kích hoạt của cơ thể trong mục đích bảo tồn đối với xã hội và thời đại mà bệnh nhân đang sinh sống. Trên phương diện thực hành, bệnh tật có thể được giải thích bằng những khuynh hướng nội tại (liên quan đến hành vi của đương sự) và/ hoặc những hoàn cảnh bên ngoài. Nguyên lý cơ bản vẫn là bản ngã, vì là ảo tưởng cơ bản của "ba độc tố". Nhưng ngoài những lý do tâm linh và vượt khỏi ảnh hưởng của Nghiệp liên quan đến các hành vi trong kiếp trước, Y học Tây Tạng tìm cách nhìn thấy bệnh tật, như một triệu chứng cụ thể hóa một sự mất điều chỉnh năng lượng qua cơ thể vật lý. Như vậy bệnh tật là kết quả và sự biểu hiện mất cân bằng của một trong ba năng lượng, một cách tổ hợp (hay không), sự mất điều chỉnh này tự nó được thúc đẩy bởi một lô điều kiện khởi động và/ hoặc "thuận lợi", trong đó có:

- Những rối loạn tâm thần

- Thời tiết (mùa)

- Hành vi

- Chế độ dinh dưỡng

- Những thần linh tác hại

Trên phương diện căn bản, tinh thần liên quan đến lối sống của con người, cho nên tiến trình hóa giải có thể áp dụng trên nhiều mức độ khác nhau tương ứng với cơ thể bệnh nhân:

- Khía cạnh thô sơ (ăn uống gì, nói năng gì).

- Khía cạnh tinh tế (những gì đạt được khi thiền định)

- Khía cạnh cực tinh tế (Phật tánh) tức là diệt bỏ được ảo giác nguồn gốc.

4. Kết luận

Theo chúng tôi, Y học Tây Tạng mang lại nhiều khía cạnh bị sao lãng bởi Y học Tây phương, đặc biệt là quan niệm người bệnh là một tổng-thể-tương-ứng. Người bệnh là một, duy nhất trong bệnh sử của mình, nhưng tuy vậy là thành phần của một tổng thể trong thế giới, theo nghĩa là mỗi chúng sanh, từ sinh vật nhỏ bé nhất tới con người, đều mang một ước vọng đạt được hạnh phúc (hay diệt được khổ đau).

Cũng xin xác định là tinh thần nghiên cứu và trải nghiệm hướng dẫn thực hành thiền không nhằm đạt được một chân lý, nhưng nhằm tránh sự trái ngược với chân lý, là nền tảng chung cho sự khổ đau của tất cả các chúng sinh. Thật ra cũng không có lựa chọn, chúng ta cần đi tìm và hiện tại hóa Phật tánh của chính mình để nâng cao ý thức chia sẻ. Hãy ngừng đóng vai không phải là người thật của mình, để trở về sống trong sự đơn giản nguyên thủy.

Stéphane Grès

Tốt nghiệp Viện New-Ythok tại Milan, Thiên Nhiên Liệu Pháp của Y Học Tây Tạng.
Hội viên của AFSCET và
nhà cộng tác nghiên cứu tại phòng thí nghiệm COSTECH của UTC
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Cũng như toàn bộ triết lý Phật giáo, Y học Tây Tạng là một hệ thống liên kết có tính cách đồng thể, tuy rất công phu nhưng vẫn mang nhiều ý nghĩa nhân đạo và chú trọng đến cuộc sống thường ngày của con người để hòa nhập trong xã hội. Ra đời cách đây 2　500 năm nay, Y học Tây Tạng bắt nguồn từ Y học Ayurvedic và Y học Saman, và chủ yếu dựa trên một sự tiếp cận toàn diện và có hệ thống của con Người.Tuy rằng cơ bản của nền Y học này dựa trên một sự tiếp cận "giả-năng lượng" của con người, nhưng các kỹ thuật đều nhằm vào mục đích rất thiết thực là tái tạo lại sự cân bằng năng lượng trong cơ thể.

Chất lượng của sự tiếp cận y học và những đặc điểm của các phương cách sẽ được nghiên cứu qua khía cạnh bệnh lý và căn bệnh, trên mọi phương diện: tâm linh, trí tuệ, thể xác. Chúng tôi sẽ nhấn mạnh trên yếu tố cần thiết để xây dựng và đề nghị các ngành Y học　thay thế chú trọng đến quá trình vừa là nguyên nhân vừa là những điều kiện gây nên sự mất thăng bằng của một tổ chức,trên phương diện cá nhân hay đoàn thể, và đồng thời trình bày những đường lối suy luận khác trong một khuôn khổ có nhiều mức độ (Người, mối quan hệ, và các thành phần). Chúng tôi trình bày những cơ sở thuộc về biểu tượng và có hệ thống của lối tư duy Tây Tạng và đặc biệt là bình luận về quá trình chẩn đoán, điều trị và các toa thuốc đính kèm để chữa cho "bệnh nhân".